دانشجویان میکروبیولوژی مشهد

سلسله پروتوزوآ Protozoa یا پروتیستا Protista:

عده ای پروتیستا را سلسله و پروتوزوآ را زیرسلسله میدانند!

عده ای هر دو را هم نام یک سلسله میدانند!

(یه جا هم خونده بودم که عده ای هم پروتوزوآ و پروتیستا رو 2 زیر سلسله از سلسله ای بنام ؟؟؟ میدانند. (اسم سلسله یادم رفت) )

ما در اینجا پروتیستا را سلسله و پروتوزوآ را زیرسلسله معرفی میکنیم.

Kingdom: Protista

Subkingdom: Protozoa

از ویژگی های این سلسله که به آنها پروتیستا یا آغازیان یا پیش جانوران نیز میگن بصورت خلاصه اگر بیان کنم:

1.     تک سلولی اند اما در زندگی وارد مرحله چند سلولی هم میشن (این ارتباط چندسلولی بودن ارتباطشون با پرسلولی هاست. با این اختلاف که از شکل گیری این توده چند سلولی در آغازیان بافت شکل نمیگیره!)

2.     بیشتر میکروسکپی اند

3.     بدون اندام یا بافت اند

4.     دارای انواع زندگی مستقل، همزیستی و انگلی و ... اند (همزیستی مثل جنس Trichonympha در دستگاه گوارش موریانه که سبب هضم سلولز میشوند.)

5.     حرکت با پای کاذب، مژک یا تاژک است.

6.     انواع تغذیه رو دارند.

7.     تولید مثل جنسی و غیرجنسی دارند.

اهمیت شناخت پروتوزوآ:

این آغازیان علاوه بر بیماری هایی که در گیاهان ایجاد میکنند در جانوران و انسان ها نیز علت بیماری هستند مانند فلج اطفال، آبله، تب زرد، تب راجع، سیفیلیس، شاگاس، خواب مرگ (رابطه فوق العاده زیبایی داره و در بحث تکامل انسان جزء کلیدهای اسراره) سالک یا زخم آسیایی، مالاریا و ... هست که انتقال این عوامل تک سلولی بیشتر توسط حشرات صورت میگیره ... و اینکه این عوامل در خود حشرات هم ایجاد بیماری میکنند و همین خاصیت سبب بکارگیری آنها جهت کنترل بیولوژیک آفات گیاهی شده است. بالا هم گفته شد که انواع زندگی رو دارند درسته عده ای در دستگاه گوارش سبب اسهال خونی میشوند اما گونه ای هم تحت عنوان Entamieba coli هم هست که احتمالا رابطه مسالمت آمیز همزیستی با ما داره و از بقایای مواد غذایی و باکتری های روده ما تغذیه میکنه!

رده بندی سلسله پروتوزوآ:

خب تصویر زیر مختصری از توضیحات ادامه مطلب هست ... امیدوارم کمک حالتون باشه.

این رده بندی بر اساس رده بندی جدید انجمن پروتوزوئرشناسی در سال ۱۹۸۰ ارائه شده است.

1.     شاخه آمیب ها-تاژکداران Sarcomastigophora: دارای وسیله حرکتی تاژکی یا پای کاذب اند، یا هر دو را با هم دارن. تولید هاگ ندارن. تولید مثل جنسی و غیرجنسی دارن. یک نوع هسته دارن.

2.     شاخه اپی کمپلکسا Apicomplexa: دارای گونه های انگلی اند. مرحله آلوده کننده ای بنام هاگ دارند یا بدون هاگ اند. بدون تاژک و مژه اند. (بجز سلول های جنسی نر)

3.     شاخه میکروسپورا Microspora: انگل جانوران بی مهره بخصوص بندپایان اند. در بدن مهره داران پست هم یافت میشوند. اینها نیز مانند اپی کمپلکسا دارای مرحله آلوده کننده ای بنام هاگ هستند.

نکته: دو شاخه Apicomplexa و Microspora رو در طبقه هاگداران Sporozoans نیز میدانند

4.     شاخه Labyrinthomorpha: گروه کوچکی اند که روی جلبک ها یافت شده اند بصورت ساپروفیتی یا پارازیتی که بیشتر در دریاها و رودخانه ها هستند.

5.     شاخه Myxozoa: بصورت انگل در بدن مهره داران پست، ماهی ها و تعدادی از بی مهرگان اند.

6.     شاخه Ascetospora: انگل مهره داران و بی مهره ها (اطلاعات زیادی ندارم)

7.     شاخه مژه داران Ciliophora: دارای مژه یا اندام حرکت مژه ای اند که شاید در تمام مراحل زندگی دارای این اندام نباشند. دو نوع هسته دارند. انواع زندگی را هم دارند.

خب رده بندی مختصری از 4 شاخه Sarcomastigophora و Apicomplexa و Microspora و Ciliophoraداشته باشیم:

شاخه آمیب ها-تاژکداران Sarcomastigophora: دارای وسیله حرکتی تاژکی یا پای کاذب اند، یا هر دو را با هم دارن. تولید هاگ ندارن. تولید مثل جنسی و غیرجنسی دارن. یک نوع هسته دارن. دارای 3 زیرشاخه است:

زیرشاخه Sarcodina مانند گونه Amoeba proteus

زیرشاخه Mastigophora مانند گونه Euglena viridis و Volvox globator

زیرشاخه Opalinata

خب بهتره که ذکر کنم زیرشاخه آمیب ها Sarcodina که اصطلاحا بهشون ریشه پایان هم گفته میشه خود دارای 2 بالارده ریشه پایان Rhizopoda و محورپایان Actinopoda هست.

بالا رده ریشه پایان 4 رده بنام های Lobosea – Filosea – Eumycetozoea – Granuloreticulosea

و

بالارده محورپایان نیز 5 رده بنام های Acantharea – Polysystinea – Phaeodarea – Proteomyxida - Helizoea هست.

و زیرشاخه Mastigophora به 2 رده تاژکداران گیاهی و تاژکداران جانوری تقسیم میشوند: Phytomastigina وZoomastigina

شاخه پروتوزوآ (جانوران تک سلولي)                          Protozoa    

شاخه اپی کمپلکسا Apicomplexa: دارای گونه های انگلی اند. مرحله آلوده کننده ای بنام هاگ دارند یا بدون هاگ اند. بدون تاژک و مژه اند. (بجز سلول های جنسی نر)

این شاخه دارای رده های زیر اند:

رده Sporozoa: مانند گونه Monocystis lumbrici که انگل کرم خاکی Lumbricus terrestris بوده و سبب عقیم شدن آن میشود. و یا گونه های جنس  Plasmodium که توسط انتقال پشه آنوفل Anopheles سبب بیماری مالاریا است. (این بیماری نیز از کلیدهای اسرار بحث تکامل انسان است!)

رده Piroplasma: انگل های این رده نیز به گلبول قرمز مهره داران توسط کنه ها حمله میکنند. مانند اعضای جنسBabesia spp.

رده Perkinosea: انگل دو کفه ای ها هستند.

شاخه میکروسپورا Microspora: انگل جانوران بی مهره بخصوص بندپایان اند. در بدن مهره داران پست هم یافت میشوند. اینها نیز مانند اپی کمپلکسا دارای مرحله آلوده کننده ای بنام هاگ هستند.

این شاخه 2 راسته مهم دارد:

راسته Myxosporidia: در ماهی ها بیماری زا اند.

راسته Microsporidia: مانند جنس Nosema که عامل بیماری نوزموز در حشرات اند. در مبارزه بیولوژیک از آنها استفاده میشود. اما دارای مشکلاتی هم هستند از قبیل نحوه فرمولاسیون و ... لذا بهره خاصی از آنها برده نشد. و برای حشرات مفید نیز میتوانند خطرناک باشند. برای مثال گونه N. bombycis عامل بیماری پبرین در لاروهای پروانه کرم ابریشم است. یا گونه N. apis عامل بیماری نوزموز در زنبورعسل معرفی شده است. گونه N. lymantria در لارو پروانه ابریشم باف ناجور Lymantria dispar که یک آفت و معضل جهانی است ایجاد بیماری میکند. گونه های N. carpocapsa در کرم سیب و N. melalenthae در کرم سفید ریشه بیماری ایجاد میکند. از ترکیبات گونه N. locusta با نام های تجاری مختلف مانند Nolo Bait به بازار عرضه شده و به شکل طعمه مسموم برای کنترل ملخ ها استفاده میشود.

شاخه مژه داران Ciliophora: دارای مژه یا اندام حرکت مژه ای اند که شاید در تمام مراحل زندگی دارای این اندام نباشند. دو نوع هسته دارند. انواع زندگی را هم دارند. از دیدگاه ساختمانی کامل ترین گروه آغازیان اند. این شاخه دارای رده های زیر است: (Corliss. 1975)

رده Kinetofragminiphora: مانند گونه Balantidium coli در روده انسان نیز موجب یک نوع اسهال میشود.

رده Oligomenostomatida: مانند جنس پارامسی Paramecium

رده Polyhymenophora: مانند جنس Saprodinium

اهمیت گیاهپزشکی آغازیان:

علاوه بر نکات مختصری که در بالا ذکر شده این نکات هم مورد توجه قرار گرفته است:

از رده Polysystinea گونه  Plasmodinhora brassicae روی ریشه کلم ایجاد گال میکند.

از رده Lobosea گونه  Amoeba tetericola در خاک های مرطوب فعال است و با تغذیه از باکتری ها موجب اختلال عمل نیتریفیکایسون میشود که از نظر کشاورزی اهمیت خاصی دارد.

اعضای جنس Vampyrella sp. انگل گیاهان، شناخته شده اند.